Hepimizin severek dinlediği, okuduğu bu masallar psikanaliz bilimi ile ortaklığa ve bu bilimle masalların derinlikli okuma olanağına sahiptir. Psikanaliz bilinç ve bilinç dışından beslenir. Masallarda bir nevi bilinç ürünüdür.

Masal genel olanın, bilinenin ötesindedir.

Uyumadan önce çocuğa okunan bir peri masalı, onu kendi bilinçaltında ister istemez değerlendirmeye alır. Bu masalların gizli bir şekilde bilinçaltına ahlaki açıdan olumlu göndermeler sunar. Sonunda iyilerin kazanıp kötülerin ölmesi de çocuklar için alınabilecek bir derstir.

Masal, insandaki çocukluğun sanatıdır. İnsan, çocuksuluğunu en güzel yönüyle masallarda bulmaktadır.  Masallar  çocuk  ruhunu  besleyen,  süsleyen,  donatan,  zenginleştiren,  geleceğe hazırlayan, gerçeği  dolaylı  olarak anlatan  bir  türdür. Hayal  dünyasının  can alıcı  renklerini,  ilginç olaylarını,  çocuksu  bir  anlatımla  masallar  gerçekleştirir.  Masallar  sembollerden,  hayal atmosferinden ayıklandığında hayatın kendisi ile karşılaşılmaktadır (Türk Dili, 1968).

Masal Terapisi;

• Çocuklar ve yetişkinler için teröpotik amaç için kullanılan bir yöntemdir.
• Diğer psikolojik tekniklerin işe yaramayacağı yerlerde yardımcı olur; olaylar ve karşılıklı ilişkiler felsefesi alanı ile ilgilidir.
• Eğitim, davranış düzeltme, yetiştirme ve karakterlerinin gelişimi, problemlerin kaynağını bulmak için çocuk masallarının kaynaklarını ve içeriğini kullanan bir psikoloji yönüdür.

Çocukların yetişkinler gibi kendilerini ifade etmeleri kolay değildir. Masal terapisi ile çocuklar kelimeleri kullanmak yerine masal ve materyalleri aracılığıyla, kendini ifade edebilmeyi, günlük yaşamında baş edemediği problemleri çözebilmeyi ve olumsuz davranışlarını değiştirebilmeyi öğrenir.

MASAL TERAPİSİ İLE FAYDA SAĞLANAN VAKALAR

Masal terapisi ile;

• Depresyon, anksiyete, öğrenme güçlüğü ve dikkat eksikliği hiperaktivite gibi psikolojik sorunları
• Ailede yaşanan çatışma, boşanma ya da ayrılık durumları,
• Duygusal, fiziksel yâda cinsel tacize uğramış çocuklar,
• Evlat edinilmiş çocuklar,
• Sevilen birinin ölümü ya da hastalığı ile uğraşan çocuklar,
• Aile içi şiddet gören çocuklar,
• Kronik hastalık ile uğraşan çocuklar,
• Dikkat eksikliği tanısı almış çocuklar,
• Öfke kontrol bozukluğu olan çocuklar,
• Ayrılık anksiyetesi yaşayan çocuklar,

Kısaca masal terapisi ile çocuklara yönelik bir çok vakanın ortaya konulması ve belirtilerinin gözlemlenmesini sağlanabilir.

Masal Nedir?

Genellikle halkın kendi tarafından yaratılan, kuşaktan kuşağa aktarılan, ağızdan ağıza söylenip gelen, olağanüstü kişilerin başından geçen olağandışı olayları anlatan edebi eserlere masal denir.

Masallarda anlatılan olaylarla birlikte dinleyici düşsel bir yolculuğa çıkarılmaktadır.

Masalın özelliklerini

1. Olağanüstü konular vardır.
2. Kahramanlar gerçeküstü özelliklere sahip olabilir.
3. Yer ve zaman belirsizdir.
4. Her masaldan bir öğüt, bir ders çıkarılabilir.
5. Masallar kalıplaşmış bir tekerleme ile başlar. (Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde, develer tellal, pireler berber iken. Ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken, az gittim uz gittim. Dere tepe düz gittim.)
6. Masallarda olağanüstü varlıklar (cin, peri, melek) bulunabilir.
7. Masallar kalıplaşmış tekerlemelerle biter. (Gökten üç elma düştü; biri bana, biri dinleyenlere, diğeri de bütün iyi insanlara yada Onlar ermiş muradına biz çıkalım kerevetine)
8. Masallar hep mutlu sonla biter.
9. Niteliği ne olursa olsun her şeyiyle hayal ürünüdürler.
10. Olaya dayalı sanatsal kurmaca metinlerdir.
11. Yazılı ve sözlü edebiyat ürünüdür.
12. Masalın finalinde her zaman iyiler kazanır.
13. Masallar iyiyi ve kötüyü anlatarak, çocukların olaylardan ders çıkarmalarını amaçlar.

Masalları eğitim açısından değerlendirdiğimizde, kendini gerçekleştirme, sosyalleşme, dil gelişimi, içinden çıktığı toplumla ve onun değer yargılarıyla bütünleşme, hayata olumlu bir gözle bakma, çevreye ve başkalarına karşı duyarlı olabilme, iyi-kötü, hak hukuk olgularını anlamlandırma ve şekillendirme, düşünme, yalan, mertlik, dürüstlük, hayal dünyasını geliştirebilme gibi konularda, çocuğun duyuşsal, bilişsel, zihinsel ve psiko-sosyal gelişimine katkı sağladığını söyleyebiliriz. Bu katkıları en genel haliyle beş ana başlık altında toplayabiliriz.

Bunlar;

1. Eğitim yöntem ve teknikleri açısından sağladığı katkılar
2. Çocuğun kendini gerçekleştirme ve sosyalleşmesine olan katkılar
3. Dinleme eğitimi açısından sağladığı katkılar
4. Dilin öğrenilmesine ve geliştirilmesine olan katkılar
5. Çocuğunun ufkunun geliştirilmesine olan katkılar

MASAL VE HİKAYE ANLATIM TEKNİKLERİ

Farklı teknikler kullanmak etkinliğe ilgiyi arttırırken, dikkati de canlı tutar. Eğitimcinin daha etkili, amacına ulaşan bir çalışma ortaya çıkartabilmesi için hikâye anlatma tekniklerini çok iyi bilerek uygulaması gerekir.

1 ile 3 yaş arası: Bu yaş döneminde olan çocuklara en iyi şekilde masal dinleme alışkanlığı kazandırılmalıdır.

Seçilecek olan masalların akıcı bir dille yazılmış olmaları asıl dikkat edilen konu olmalıdır.

Ayrıca eğlenceli olan masallar da dinlemeyi kolaylaştıran bir unsur olarak görülebilecektir. İlgisini çekmeyen masallarda ısrar edilmemesi gerekecektir.

3 ile 4 yaş arası: Çocuğun beyinsel açıdan gelişimi yavaş yavaş sağlandığı için, bu yaş döneminde daha uzun olan masallar tercih edilebilecektir. Yine her yaş grubunda olması gerektiği gibi, masalların çocuğun ilgisini çekecek nitelikte olması gerekmektedir.

Olumsuz olan durumların da ayırt edilmeye başlandığı bu dönemlerde, öğütler içeren masallar okunabilecektir.

4 ile 5 yaş arası: Genel olarak bu yaş döneminde tüm iyi ve kötü kavramları ayırt edilebilecektir. Çocuğun iyi olanı bulabilmesi açısından da, hep merak edip soru sorması beklenmektedir. Çocuğun doğru olanı algılayabilmesi açısından tüm soruların cevaplanması ve kimi soruların da çocuğun kendisinin bulması sağlanmalıdır.

Hikâye kitaplarının kullanımı ile çocukların,

1. Hayal güçleri kuvvetlenir
2. Yaratıcılığı gelişir
3. Boyama ve resim yapmaya ilgi ve hevesleri artar (kitapların renkli resimleri çocukları Resim yapmaya teşvik eder)
4. Kelime hazinesi ve dil becerileri gelişir (Hikâye anlatma becerisi, konuşma sanatı)
5. Dinleme becerileri geliştirir
6. Problem çözmeyi öğrenirler
7. Farklı düşünce ve duyguların ayırımına varırlar
8. Empatileri gelişir.

Öykü Oluşturma ve Tamamlama

Öykü oluşturma ve tamamlama çocukların kendi öykülerini yaratması, onların hayal dünyalarını, duygu ve düşüncelerini ortaya çıkarmaya yarayan bir etkinliktir.

Öykü oluşturma, anlatıcının – eğitimcinin seçtiği bir konu üzerinde olabileceği gibi anlattığı öyküyü çocukların yeniden oluşturması şeklinde de olabilir. Ayrıca öykünün adı değiştirilebilir, sonu farklı bitirilebilir, çocukların beyin fırtınası yaparak olayı farklı yorumlaması sağlanır.

Öykü oluşturma, eğitimcinin söylediği iki üç sözcükle ilgili (kış, kar, soğuk) öykü oluşturmaları sağlanabilir.

Öykü tamamlama etkinliği de öykü oluşturma etkinliğine girebilir. Anlatılan öykü yarıda kesilir, sonucunu çocukların tamamlaması ve öykünün adını koymaları istenebilir.

Öykü tamamlama ve öykü oluşturma ile çocuklar,

1. Sebep-sonuç, parça-bütün ilişkisi kurmayı öğrenirler.
2. Öğrendikleri öykülerle kazandıkları becerileri yeni öykülere ve yaşamlarına aktarırlar.
3. Hayallerini, isteklerini öykülere yansıtırlar.
4. Yaratıcılıklarını geliştirirler.

DÖNEM ÖZELLİKLERİNE GÖRE KİTAP SEÇİMİ

0-6 YAŞ: OKUL ÖNCESİ DÖNEMİ

– Ninniler – Öykü

– Resimli kitaplar

– Şiir

– Çekici kartlar

– Cd, mp3

– Tekerlemeler

– Video, TV

– Bilmeceler, atasözleri, fıkralar

– Destanlar, efsaneler – Çocuk kulübü, tiyatrosu

– Masal

Bu yaştaki çocukların eğilimlerinde cinsiyetler arasında fark yoktur.

7-9 YAŞ: MASAL DÖNEMİ

– Kahramanları çocuk olan öyküler

– Kahramanları hayvan olan öyküler

– Tatil ve doğa öyküleri

– Efsaneler, destanlar, fıkralar

Okul öncesinin devamı olan bu dönem çocuklarında da cinsiyet farkı belirginleşmemiştir.

Ancak kızlarda bu dönem bir yıl daha uzun sürebilir.

Bu dönem çocukları en çok masaldan hoşlanırlar.  Bu dönem çocuklarının kitapları resimli olmalıdır.

10-12 YAŞ: SERÜVEN DÖNEMİ

KIZ                                     ERKEK                                              KIZ/ERKEK (ORTAK)

– Ev, okul yaşamı            – Serüven kitapları                             – Mizah

– Yararlı bilgiler               – Gezi kitapları                                    – Biyografiler

– Şiir, tiyatro eğitimi       – Öykülestirilmis tarih,                      – Polisiye

– Duygusal kitaplar          – Kahramanlık konulu kitaplar        – Yabancı ülkeler

– Kadın, erkek yaşamını   – Öykülestirilmis fen, dogakonulu  anlatan yazılar kitaplar

Bu yaş çocuklarında gerçeğe yönelme baslar. Cinsiyetler arasında fark vardır.